Na wstępie warto podkreślić, że konkubinat nazywany także wymiennie związkiem nieformalnym lub kohabitacyjnym nie ma umocowania w polskim prawie. Szczególnego znaczenia nabierają więc orzeczenia poszczególnych sądów. Rozliczenie majątku w przypadku śmierci jednego z partnerów lub rozpadu związku może wiązać się z określonymi, a nie zawsze znanymi ograniczeniami. Wyjaśniamy i zapraszamy więc do dalszej lektury!
Spis treści:
- Rozliczenia w konkubinacie ≠ rozliczenia w małżeństwie
- Nakłady z majątku jednego z partnerów na majątek osobisty drugiego
- Inna podstawa rozliczeń
Rozliczenia w konkubinacie ≠ rozliczenia w małżeństwie
Ponieważ konkubinat nie jest uregulowany w polskim prawie, nie stosują się do niego przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, te dotyczące wspólnoty majątkowej. Konkubinat nie będący związkiem formalnym nie wywołuje bowiem żadnych skutków o charakterze prawno-majątkowym między osobami, które w takim związku pozostają. Przez cały okres wspólnego pożycia konkubenci zachowują swoje odrębne majątki.
Zakłada się, że przedmioty majątkowe (np. mieszkanie czy samochód) nabyte przez partnerów podczas trwania związku zawierają ich ułamkową współwłasność – zazwyczaj przyjmuje się, że jest ona równa, choć oczywiście bywa i różnej wysokości, co jest określane np. w umowie sprzedaży.
Każdy z partnerów może korzystać ze wspólnie nabytego dobra bez zgody drugiego, ale dysponować nim (sprzedać, zastawić, obciążyć) mogą tylko za obopólną zgodą. Gdy jej brak, ten z partnerów, którego udziały współwłasności wynoszą co najmniej 50%, może wystąpić do sądu o rozstrzygnięcie i wyznaczenie dysponenta.
Każdy z konkubentów może zażądać w trakcie trwania związku lub po jego zakończeniu wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności.
Konkubenci – w przeciwieństwie do małżonków – mogą też zażądać podziału majątku wspólnego i rozporządzać udziałem przyszłego majątku, a także deklarować takie rozporządzenia. Nie mogą natomiast żądać od partnera alimentów na swoją rzecz.
Nakłady z majątku jednego z partnerów na majątek osobisty drugiego
W sytuacji, gdy jedna ze stron czyni nakłady na rzecz drugiej, np. buduje dom na gruncie będącym wyłączną własnością drugiej strony wówczas przy rozliczeniach, mają zastosowanie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Można zatem wszcząć postępowanie o zapłatę z tytułu rozliczenia nakładów.
W sytuacji, gdy podczas trwania wspólności ustawowej jedno z małżonków nabędzie przedmioty majątkowe wspólnie z konkubentem, przedmioty takie mogą stanowić współwłasność konkubenta i małżonków, przy czym tych ostatnich na zasadzie wspólności ustawowej.
Inne podstawy rozliczeń
Jeszcze innym modelem stanowiącym podstawę rozliczenia konkubinatu jest zawarcie umowy kohabitacyjnej, która reguluje sprawy majątkowe konkubentów, a w szczególności prawa, jakie mają partnerzy do poszczególnych składników ich majątków osobistych. W procesie rozliczania konkubinatu mogą znaleźć zastosowanie również przepisy o spółce cywilnej, o świadczeniu nienależnym, bezpodstawnym wzbogaceniu, gdyż istotą rozliczenia konkubinatu jest zasada, że nikt nie powinien się bogacić bezpodstawnie kosztem drugiego.
Jeśli jedna ze stron świadczy na rzecz drugiej pracę wykonywaną nieodpłatnie lub opiekę nad jego dziećmi może dochodzić zwrotu wartości od partnera. Przedawnienie takich roszczeń upływa po sześciu latach. Jeśli jedna ze stron przy rozliczeniach zostanie uznana za bezpodstawnie wzbogaconą i jednocześnie rozporządziła ona otrzymaną korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią.
Ponieważ temat rozliczeń konkubinatu jest jednym z bardziej kontrowersyjnych w polskim prawodawstwie i podlega wielu różnorodnym interpretacjom, wszystkich, którzy mają w tej sprawie pytania i wątpliwości zachęcamy do kontaktu z naszą kancelarią.
Autor: Sylwia Chruścińska