Dział spadku

Spis treści:

1. Jaki jest cel podziału majątku
2. Czy dokonanie działu/podziału spadku jest obowiązkowe?
3. Rodzaje działu spadku
4. Jakie są formy umowy
5. Co jeszcze może objąć umowny dział spadku?
6. Sądowy dział spadku
7. Jakie dokumenty załączamy do wniosku
8. Czy można uchylić się od skutków umowy o dział spadku?

Podział spadku – czym jest i jak go przeprowadzić

Jeśli chcesz swój majątek pozostawić kilkorgu spadkobiercom, wyjaśniamy, co może się wydarzyć, zanim przyznane części majątku spadkobiercy otrzymają. Zapraszamy więc do lektury!

W chwili śmierci spadkodawcy uznaje się, że spadkobiercy stają się współwłaścicielami całości masy spadkowej i oznacza to, iż wszyscy współspadkobiercy są zobowiązani i uprawnieni do współdziałania w zarządzie majątkiem spadkowym. Jeśli jeden z nich zechce np. sprzedać część swego działu, musi uzyskać zgodę wszystkich pozostałych osób.

Jaki jest cel działu spadku?

Przeprowadzenie działu spadku ma na celu rozdysponowanie praw i majątku poszczególnym spadkobiercom, co oznacza również zmianę zakresu odpowiedzialności spadkobierców wobec pozostawionych przez spadkodawcę długów. Zgodnie z przepisem art. 1034¹ k.c. Do chwili działu spadku wraz ze spadkobiercami solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe ponoszą także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Rozliczenia między spadkobiercami i osobami, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, następują proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń. Spadkobiercom uwzględnia się ich udział w wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Z kolei zgodnie z przepisem art. 1034² k.c. od chwili działu spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń.

Nie można w takcie podziału majątku dzielić długów spadkowych, spadkobiercy mogą jednak zawrzeć w umowie porozumienie, kto odpowiada za jakie długi. Albo, w jakiej wysokości odpowiadają za różne długi.

Czy dokonanie działu/podziału spadku jest obowiązkowe?

Nie, nie jest. Dopuszczalna jest sytuacja, w której spadkobiercom nie przeszkadza fakt, iż są współwłaścicielami wszystkich przedmiotów wchodzących w skład spadku i wspólnie nim zarządzają. Jeśli jednak chcemy go przeprowadzić, warto to zrobić jak najszybciej po zakończeniu formalności związanych ze stwierdzeniem nabycia spadku.

Rodzaje działu spadku

Istnieją dwa sposoby podzielenia majątku:

• umowny dział spadku
• sądowy dział spadku

Jeśli wybieramy pierwszy ze sposobów, to wszyscy spadkobiercy zawierają umowę o dziale spadku. Spadkobiercy muszą być zgodni co do następujących aspektów: czy podział spadku jest potrzebny, jeśli tak to, w jaki sposób i w jakiej formie zostanie dokonany. Oznacza to określenie, jakie przedmioty lub prawa przypadają poszczególnym spadkobiercom.

Zasadnicze znaczenie ma tutaj również chwila otwarcia spadku i chwila dokonywania działu, która pozwala ustalić wartość poszczególnych przedmiotów. Wówczas stwierdza się również, w jakiej części ma to nastąpić, czy ma dokonać się jako podział faktyczny – przyznanie praw lub rzeczy, czy też przez podział cywilny – sprzedaż i rozdzielenie uzyskanej sumy pomiędzy spadkobierców.

Możliwe jest również przyznanie przedmiotów w całości jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spałty pozostałych. Istotne jest w tym przypadku określenie terminu, wysokości i sposobu dokonania wszelkich dopłat i spłat.

Jakie są formy umowy

Może ona być zawarta jako zwykła pisemna umowa pod tym wszakże warunkiem, iż w skład spadku nie wchodzi nieruchomość. Jezeli w skałd spadku wchodzi jakakolwiek nieruchomość umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Podobnie w sytuacji, gdy w skład spadku wchodzi udział współwłasności nieruchomości, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo użytkowania wieczystego. Jeśli do spadku należy przedsiębiorstwo, wówczas umowa powinna zostać podpisana podpisami notarialnie poświadczonymi.

W sytuacji, gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość, wówczas umowa musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. W obu powyższych sytuacjach pojawiają się koszty i mogą one być znaczne. Przy braku zgody wszystkich zainteresowanych niemożliwe jest zawarcie umowy o dziale spadku.

Co jeszcze może objąć umowny dział spadku?

Umownym działem można objąć spadek w całości lub części, częściowy dział spadku ma miejsce wówczas, gdy na przykład spadkobiercy dojdą do porozumienia kwestii podziału określonych przedmiotów. Jeśli choć jeden ze spadkobierców domaga się sądowego działu spadku, nie można takiej osoby przymuszać do umowy spadkowej.

W przypadku zbycia przez jednego ze spadkobierców swego działu spadku stroną umowy staje się również nabywca takiego działu. Jeśli dział nie objął całego majątku, można dokonać działu uzupełniającego.

W treści umowy powinny znaleźć się również postanowienia dotyczące wzajemnych roszczeń, które mogą być skutkiem posiadania przedmiotów spadkowych, pobranych oraz nierozliczonych pożytków, czy poczynionych nakładów.

Sądowy dział spadku

W sytuacji braku porozumienia pomiędzy spadkobiercami co do sposobu działu spadku wystarczy, aby jeden ze spadkobierców zainicjował wszczęcie postępowania sądowego. Generalnie mogą złożyć i opłacić wniosek:

• współspadkobiercy
• nabywcy udziału spadku
• każdy kt ma w tym interes prawny

Wniosek o ten rodzaj postępowania można złożyć w dowolnym terminie, nie ma tu żadnego okresu przedawnienia. Właściwym do rozstrzygnięcia tej sprawy będzie sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy.

Sądowy dział spadku obejmuje cały spadek, wszystkie przedmioty zostają rozdzielone pomiędzy spadkobierców tak, aby w przyszłości każdy z nich mógł dysponować nimi, nie ubiegając się o zgodę wszystkich pozostałych. Podstawą działu spadku jest skład stanu czynnego spadku, ustalany na podstawie spisu inwentarza lub wyjaśnień uczestników.

Jakie dokumenty załączamy do wniosku?

• spis inwentarza, jeżeli nie został on sporządzony, należy we wniosku określić majątek, który ma być przedmiotem działu
• dowody potwierdzające własność nieruchomości, jeśli wchodzi ona w skład spadku
• zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia lub postanowienie o stwierdzeniu nabyciu spadku

Czy można uchylić się od skutków umowy o dział spadku?

Tak można. Podstawą do takiego uchylenia jest dowiedzenie, że spadkobierca zawarł umowę pod wpływem błędu. Dla przykładu spadkobierca uznawał za niewątpliwy określony stan techniczny danego przedmiotu lub jego wartość, a stan ten lub wartość w rzeczywistości okazały się odmienne po dokonaniu działu spadku. Należy też zachować roczny termin od momentu wykrycia błędu, aby skutecznie móc uchylić się od skutków umowy.

Jeśli mają Państwo wątpliwości, na jakie nie znaleźli odpowiedzi, prosimy o kontakt z naszą kancelarią.

Autor: Sylwia Chruścińska